ΓΥΜΝΑΣΤΗΣ-Β.ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ
Ο όρος υπερπροπόνηση μπορεί καλύτερα να οριστεί ως η κατάσταση όπου ο αθλούμενος έχει υποβληθεί σε επανειλημμένη ένταση προπόνησης σε σημείο τέτοιο όπου πλέον η ξεκούραση δεν μπορεί να οδηγήσει σε αποκατάσταση.
Αιτία για το σύνδρομο υπερπροπόνησης μπορεί να είναι η επιβαρημένη αγωνιστική περίοδος, χωρίς διαστήματα ξεκούρασης. Επίσης μπορεί να οφείλεται στη μειωμένη πρόσληψη θερμίδων, προβλήματα υγείας και συνεχείς τραυματισμούς. Σε ψυχολογικό επίπεδο αιτία για το σύνδρομο υπερπροπόνηση μπορεί να είναι η ψυχολογική πίεση του αθλητή, τυχών προσωπικά προβλήματα, η μονοτονία στην προπόνηση και η έλλειψη κινήτρων....
Εάν ανατρέξουμε στη βιβλιογραφία θα βρούμε εκατοντάδες μαρτυρίες που συνδέουν την υπερβολική προπονητική επιβάρυνση με μειωμένη αγωνιστική απόδοση, γεγονός όμως που μπορεί να συμβεί σε οποιονδήποτε αθλητή σε διάφορες χρονικές στιγμές της καριέρας του, ακόμα κι όταν η προπονητική επιβάρυνση έχει μειωθεί.
Είναι γνωστό ότι τα προπονητικά προγράμματα στοχεύουν να επιβαρύνουν τον αθλητή με τέτοιου είδους προπονητικά ερεθίσματα, ώστε ο αθλητής να προσαρμόζεται στο επίπεδο της επιβάρυνσης που θα αντιμετωπίσει στη διάρκεια του αγώνα. Εάν οι προπονητικές επιβαρύνσεις είναι μεγαλύτερες από αυτές που έχει αντιμετωπίσει ο αθλητής προηγούμενα και η προπονητική επιβάρυνση αυξάνεται προοδευτικά έχουμε την φυσιολογική «προπονητική υπερφόρτωση», που στοχεύει στη βελτίωση των επιδόσεων μόλις ο προπονητικός όγκος ελαττωθεί.
Όμως γιά να προσαρμοσθεί ο αθλητής στην προπονητική υπερφόρτωση πρέπει να έχει αρκετό χρόνο αποθεραπείας-αποκατάστασης. Εάν η βαριά προπόνηση συνεχισθεί, χωρίς ο αθλητής να έχει την απαραίτητη ξεκούραση, η εξάντληση του αθλητή θα μετατραπεί σε χρόνια κόπωση και «υπερκόπωση» και ως εκ τούτου σε μειωμένες αγωνιστικές επιδόσεις.
Η αποκάλυψη των συμπτωμάτων κόπωσης ενός αθλητή στο στάδιο της «εξάντλησης», θα οδηγήσει γρηγορότερα σε συστάσεις στο προπονητή γιά μείωση του προπονητικού όγκου, προτού ο αθλητής του εισέλθει στο στάδιο της «υπερκόπωσης».
Τα συμπτώματα της υπερκόπωσης είναι πολλά και ορατά. Πλήρης αποκατάσταση από το σύνδρομο αυτό μπορεί να πάρει εβδομάδες ή και μήνες.
Ένα επιστημονικό ερώτημα είναι εάν το σύνδρομο υπερπροπόνηση είναι συνέπεια της αύξησης της έντασης της προπόνησης ή της ποσότητας της προπόνησης.
Με πολλά επιστημονικά δεδομένα πολλών ερευνών το όριο ανάμεσα στη φάση εξάντλησης και στη φάση υπερκόπωσης είναι 3 εβδομάδες εντατικής προπόνησης ή συνεχούς αυξανόμενης προπονητικής ποσότητας για 3 τουλάχιστον ώρες τη φορά.Εάν αυτή η προπονητική περίοδος ολοκληρωθεί χωρίς ενδιάμεση ανάπαυση ο αθλητής θα χρειασθεί μία εβδομάδα αποκατάστασης,για να αποφευχθεί το σύνδρομο υπερπροπόνηση και να δοθεί επαρκής χρόνος ξεκούρασης για να επανέλθει.
Εάν οι επιδόσεις του αθλητή παραμένουν χαμηλές μετά από αυτή την περίοδο ανάπαυσης, τότε ο αθλητής μπορεί να έχει εισέλθει στη φάση της υπερκόπωσης, όπου χρειάζεται πολύ μεγαλύτερο διάστημα ανάληψης. Η περίοδος αυτή, όπου οι επιδόσεις συνεχίζουν να παραμένουν χαμηλά, παρόλο το διάστημα ξεκούρασης του αθλητή, είναι που διαχωρίζει τη φάση εξάντλησης από τη φάση υπερκόπωσης.
Ας δούμε όμως και ας ξεχωρίσουμε μερικούς όρους της προπονητικής:
Προπονητική υπερφόρτωση. Είναι διαδικασία με τη οποία η προοδευτικά αυξανόμενη προπονητική επιβάρυνση που δέχεται ένα άτομο, παρέχει το κατάλληλο ερέθισμα, ώστε να δημιουργούνται στον οργανισμό του λειτουργικές προσαρμογές.
Προπονητική κόπωση. Είναι η φυσιολογική κόπωση που προκαλείται από ένα πολυήμερο βαρύ προπονητικό πρόγραμμα υπερφόρτωσης. Η κόπωση αυτή είναι αντιστρεπτή και η βελτίωση των επιδόσεων προκύπτει μόλις ελαττωθεί ο προπονητικός όγκος και ο αθλητής ξεκουραστεί πλήρως.
Εξάντληση. Είναι η μη επαρκής περίοδος ανάπαυσης μεταξύ των προπονήσεων η οποία οδηγεί σε σύντομη υπερκόπωση και μείωση της αγωνιστικής επίδοσης.
Τα συμπτώματα είναι αντιστρεπτά με μεγαλύτερη όμως χρονική περίοδο αποκατάστασης από τη συνήθη. Πολλοί προπονητές επιφέρουν εξάντληση στους αθλητές τους οικειοθελώς, προκειμένου να διευρυνθούν οι φυσιολογικές λειτουργίες του αθλητή, με αποτέλεσμα μόλις ο αθλητής ξεκουραστεί επαρκώς να βελτιώσει τις επιδόσεις του.
Υπερκόπωση. Είναι ο γενικός ορισμός της επιβάρυνσης ενός ατόμου, τόσο από τον προπονητικό όγκο, όσο και από εξωτερικά ερεθίσματα που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής του αθλητή σε τέτοια έκταση, που παρόλη την επαρκή περίοδο ανάπαυσης να μην αποδίδει αγωνιστικά.
Η υπερκόπωση προκύπτει από την μεγάλου διαστήματος ανεπαρκή περίοδο ανάπαυσης μεταξύ των περιόδων προπονήσεων. Η μείωση της αγωνιστικής απόδοσης είναι απαραίτητη για τη διάγνωσή της ενώ η αποκατάσταση απαιτεί σημαντικά μεγαλύτερο διάστημα από την εξάντληση.
Σύνδρομο Υπερκόπωσης. Το φαινόμενο του συνδρόμου της υπερκόπωσης του αθλητή είναι πολυπαραγοντικό, ως εκ τούτου στη κλινική κατάσταση της υπερκόπωσης αποδίδεται η έννοια του «συνδρόμου». Είναι η κατάσταση μειωμένης αγωνιστικής απόδοσης σε χρόνια βάση, συνοδευόμενη από συμπτώματα σωματικά και ψυχολογικά που επιδρούν στην εν γένει συμπεριφορά του αθλητή.
Μυϊκή Υπερένταση.
Όταν η επιβάρυνση της άσκησης υπερτερεί της μυϊκής αντοχής του αθλητή οδηγεί σε παροδική τοπική μυϊκή κόπωση. Ειδικότερα η διαλειμματική άσκηση υψηλής έντασης μπορεί να προκαλέσει καταστροφική ζημιά στις μυϊκές ίνες των εργαζομένων μυών. Η μυϊκή υπερένταση μπορεί να συνοδεύει ή όχι τις φάσεις της εξάντλησης και της υπερκόπωσης.
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΣΥΝΕΙΣΦΕΡΟΥΝ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΥΠΕΡΚΟΠΩΣΗΣ
1. Μονότονη σκληρή προπόνηση.
2. Απότομη αύξηση στη προπονητική επιβάρυνση.
3. Ανεπαρκής χρόνος αποκατάστασης μεταξύ των προπονήσεων. Έλλειψη μιάς μέρας μέσα στην εβδομάδα απόλυτης ξεκούρασης.
4. Γρήγορη ανάληψη προπόνησης μετά από ασθένεια.
5. Ανεπαρκής θερμιδική πρόσληψη τροφής.
6. Ανεπαρκής πρόσληψη υδατανθράκων.
7. Μειωμένη πρόσληψη υγρών.
8. Ανεπάρκεια σιδήρου.
9. Μυϊκή προσπάθεια στην κατάσταση υπογλυκαιμίας.
10. Άσκηση στη ζέστη.
11. Μονοτονία στην προπόνηση.
12. Παροδικές μολύνσεις και ιώσεις.
13. Πολλές αγωνιστικές υποχρεώσεις του αθλητή.
14. Υψηλή αύξηση προπονητικής επιβάρυνσης σε συνδυασμό με άλλες, εκτός προπονήσεων, σημαντικές υποχρεώσεις του αθλητή.
15. Σύγκρουση απαιτήσεων.
Δύο μορφές της υπερπροπόνηση έχουν παρατηρηθεί: η συμπαθητική και η παρασυμπαθητική ,σύμφωνα με τον von Israel, η συμπαθητική μορφή εμφανίζεται κυρίως σε αθλητές ταχύτητας (sprinters) και δύναμης, η παρασυμπαθητική σε αθλητές αντοχής.
Η υπερπροπόνηση διακρίνεται επίσης σε περιφερειακή ή κεντρική. Η περιφερειακή μορφή σημαίνει εντοπισμένη υπερφόρτωση, π.χ. στο επίπεδο κάποιου μυ. Η κεντρική μορφή, πιο σοβαρή και σύνθετη, περιλαμβάνει μυϊκό πόνο και κάματο εξαιτίας κάποιων αλλαγών στο κεντρικό νευρικό σύστημα.
Συνεπώς αρκετός χρόνος αποκατάστασης και προσεκτικά σχεδιασμένο προπονητικό πρόγραμμα (προσαρμοσμένο στις ανάγκες και δυνατότητες του κάθε αθλητή) μας απομακρύνει από το ενδεχόμενο να έχουμε τέτοιες καταστάσεις στην ομάδα μας και τους αθλητές μας κάτι το οποίο α μας απομακρύνει από τους στόχους μας.
ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΓΥΜΝΑΣΤΗΣ-Β.ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ
